Temat: Muzyka XX w.

Dzień dobry.

Temat, z którym przyjdzie nam się dzisiaj zmierzyć nie jest łatwy. Utwory znaczących kompozytorów XX w. wymagają od słuchacza skupienia i dyscypliny. Wyśrubowane nowatorstwo, eksperymentatorstwo twórców na pewno wzbudza zaciekawienie, ale może też spotkać się z brakiem zrozumienia (podobnie jak zdarza się z obrazami malarzy XX w. np. Pabla Picassa, Wassilego Kandinsky'ego (obraz poniżej).

W odniesieniu do takich przykładów, mówimy najczęściej: "czysta abstrakcja"

- I słusznie. Istnieje przecież taki kierunek w sztukach plastycznych, jak abstrakcjonizm, który cechuje brak wszelkich odniesień do form lub przedmiotów obserwowanych w rzeczywistości. Czyli obraz nie powinien przywodzić na myśl żadnych rzeczy lub wydarzeń.

- Ale, ale, proszę Pana to nie jest lekcja plastyki....

- Spokojnie. To korelacja między przedmiotami. 

Muzyka zawsze flirtowała z malarstwem. Szczególnie pod koniec XIX w. , kiedy to powstał kierunek, którego cechą charakterystyczną było uchwycenie przez malarza wyszukanych, ulotnych momentów, poprzez operowanie światłem i barwą. Był to impresjonizm. Podobny cel obrali niektórzy kompozytorzy. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że muzycy impresjoniści malują dźwiękami (barwą dźwięku) impresje, czyli chwilowe wrażenia, jakby nieco rozmyte ale bardzo piękne.

Głównym przedstawicielem impresjonizmu w muzyce był francuski kompozytor Claude Debussy  (1862-1918) i Maurycy Ravel (twórca słynnego bolera).

Cechy bliskie impresjonizmowi posiadają niektóre utwory polskiego kompozytora Karola Szymanowskiego (1882-1937).

Claude Debussy: 'Clair de lune"  (Światło księżyca)

Ponadto Pośród ogromnej różnorodności kierunków i nurtów muzycznych XX wieku należy wymienić m.in.

• aleatoryzm – zakładał, że całość kompozycji muzycznej określona jest w zarysie, szczegóły natomiast uzależnione są od przypadku 
• dodekafonia - technika kompozytorska posługująca się zasadą serii. Seria składała się z dwunastu dźwięków. W obrębie jednej serii żaden z dźwięków nie mógł się powtarzać. 
• ekspresjonizm - zadaniem artysty było podobnie jak w impresjonizmie, wyrażenie subiektywnych odczuć artysty, jednak źródłem tych wrażeń miały być zazwyczaj przykre, przygnębiające przeżycia, przesadnie przez twórcę przerysowane 

Wymieniając kierunki muzyki XX w. nie należy również  zapominać i rozwoju muzyki tzw. rozrywkowej, w której największe oddziaływanie po dziś dzień mają

• blues,
• jazz,
•  rock

Wspomniałem na początku o nowatorstwie (mało powiedziane) niektórych kompozytorów. 

• Pianiści wkładali między struny fortepianu gwoździe, kawałki metalu lub drewna, folię i inne materiały. 
• Do gry używano różne przedmioty np. klakson, sprzęt kuchenny, maszynę do pisania. 

Posłuchajcie fragm. utworu Leroy'a Andersona "The Typewriter" (Maszyna do pisania):

• Niekiedy ich pomysły można by uznać za szalone.

Niemiecki kompozytor Karlhaeinz Stockhasen  opracował utwór: "Helicopter String Quartet". Każdy z czterech wykonawców wykonuje swoja partię lecąc w osobnym helikopterze, a publiczność zgromadzona na płycie lotniska lub  w hangarze, słucha na żywo utworu z głośników.

Można posłuchać (na własną odpowiedzialność):

I jeszcze jedno:

Amerykański kompozytor John Cage  skomponował utwór: 4'33''

Zdradzę wam coś, czego pierwsi słuchacze nie wiedzieli: 4'33'' to czas trwania utworu - 4 minuty  33 sekundy.  Wykonawca siada do fortepianu i przez 4 minuty 33 sekundy nie zagra ani jednego dźwięku. Oczywiście utwór ten może wykonywać dowolny instrumentalista lub nawet orkiestra.

Wcale nie musicie słuchać utworu. Nagranie ma już ponad 5 i pół miliona wyświetleń 

Możecie za to wykonać go sami , choćby jako utwór wokalny (kliknij poniżej)

XX w był dla polskiej muzyki szczególnie łaskawy. Obfitował w znane i cenione nazwiska wybitnych polskich kompozytorów. Byli to m.in.

• Karol Szymanowski
• Witold Lutosławski
• Henryk Mikołaj Górecki
• Wojciech Kilar
• Krzysztof Penderecki

Już chyba nie trzeba nikogo przekonywać, że fortepian posiada struny.

NOTATKA                                                                

Temat: Muzyka XX w.

1. Najważniejsze kierunki w muzyce XX w. 

• aleatoryzm 
• dodekafonia 
• ekspresjonizm 
• muzyka rozrywkowa: m.in. blues, jazz, rock

2. Słynni kompozytorzy XX w.:

• Karlhaeinz Stockhasen
  
• John Cage 
  
• Karol Szymanowski
• Witold Lutosławski
• Henryk Mikołaj Górecki
• Wojciech Kilar
• Krzysztof Penderecki

***********************************************